Odpowiedzialność za szkody spowodowane przez dzieci

Twoje dziecko wybiło szybę sąsiadowi grając w piłkę, popsuło rower koledze lub spowodowało inną szkodę (w tym związaną ze zdrowiem innej osoby)? Jesteś rodzicem i zastanawiasz się kiedy i w jakim zakresie ponosisz odpowiedzialność za szkody spowodowane przez dzieci? Twoja odpowiedzialność, jako rodzica jest niemała, zależy od wieku dziecka, od jego rozeznania, a wreszcie od okoliczności, w jakich doszło do wyrządzenia szkody. Okoliczności te mają bowiem wpływ na zasadę, na której odpowiada się za jej naprawienie.

Niniejszy wpis poświęcony jest ogólnej zasadzie odpowiedzialności za szkody spowodowane przez dziecko.

Inne wpisy na temat prawa cywilnego znajdą Państwo tutaj.

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą z zakresu dochodzenia ODSZKODOWAŃ, a także z całą ofertą dla osób prywatnych.

Jeżeli potrzebujesz pomocy, zapraszamy do kontaktu – adwokat Katowice – biuro@adwokatagk.pl tel. 322541818

Jaka jest zatem zasada odpowiedzialności odszkodowawczej?

Podstawową zasadą odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie cywilnym jest zasada winy. Oznacza to, że żądając odszkodowania należy udowodnić:

• bezprawne działanie (zaniechanie) sprawcy, czyli takie z którym prawo łączy odpowiedzialność
• wystąpienie szkody
• związek przyczynowy między działaniem a wystąpieniem szkody
• winę sprawcy.

Żeby poszkodowany mógł skutecznie żądać od sprawcy naprawienia szkody, musi udowodnić, że to on ponosi winę w wyrządzeniu szkody. Czy dziecku można jednak przypisać winę? Kto odpowie za szkody wywołane zachowaniem dziecka, któremu winy przypisać nie można?

Dziecko do 13. roku życia

Dziecko przed ukończeniem 13 roku życia:

• nie ma zdolności do czynności prawnych (co do zasady nie może zawierać umów cywilnych, wyjątek np: kupno czekolady, biletu autobusowego),
• ma zdolność sądową (może być stroną postępowania sądowego, np. powodem, gdy to dziecko poniosło szkodę i domaga się jej naprawienia),
• nie ma zdolności do czynności procesowych (w postępowaniu sądowym jest reprezentowane przez przedstawiciela ustawowego).

Przepisy kodeksu cywilnego przewidują ogólną zasadę, że dziecku, które nie ukończyło jeszcze 13. roku życia, nie można na gruncie prawa cywilnego przypisać winy. W konsekwencji dziecko w tym wieku co do zasady nie może odpowiadać za wyrządzone przez siebie szkody. Zakłada się bowiem, że dziecko w tym wieku nie ma jeszcze dostatecznego rozeznania, by móc kierować rozsądnie swoim postępowaniem.

Wobec tego kto odpowiada odszkodowawczo za szkody wynikające z zachowania dziecka w tym wieku?

Za dziecko do ukończenia przez nie 13. roku życia odpowiada jego opiekun – osoba nadzorująca. Są to zatem rodzice albo inni opiekunowie, którym powierzono nadzór nad dzieckiem. Może to być nauczyciel w szkole i szkoła (a ściślej organ prowadzący szkołę), wychowawca na koloniach, opiekunka czy dziadkowie, pod których okiem pozostawiono dziecko. Odpowiadają oni za szkody wyrządzone w czasie, gdy nadzór sprawowali.

Dlatego też pamiętać należy, że za dziecko odpowiada nie tylko rodzic, ale osoba, która w danej chwili zobowiązana jest do nadzoru. Podstawą obowiązku sprawowania nadzoru może być zatem ustawa, umowa, a nawet stan faktyczny sprawowania stałej pieczy nad dzieckiem.

Z kolei nadzorujący powinni zdawać sobie sprawę, że w pewnych okolicznościach będą mogli uwolnić się od odpowiedzialności. Ale wtedy, to oni muszą udowodnić, że:

• nadzór sprawowali prawidłowo (starannie) albo
• szkoda powstałaby nawet przy starannym wykonywaniu nadzoru.

Dziecko od 13. roku życia

Dziecko, które ukończyło 13 lat, co do zasady odpowiada za szkodę, którą wyrządziło tak, jak każda osoba dorosła. Uznaje się, że dziecko w tym wieku ma już dostateczne rozeznanie odnośnie konsekwencji podejmowanych decyzji. Podejmowanych działań i zaniechań. Zatem zasadą jest, że dziecku od ukończenia 13. roku życia można przypisać winę.

W niektórych wypadkach udowodnienie winy dziecku będzie ułatwione. Będzie tak, gdy działanie dziecka jednocześnie jest czynem zabronionym. Zachowanie to nie dość, że powoduje szkodę z punktu widzenia cywilnoprawnego, to dodatkowo wypełnia znamiona czynu zabronionego przez prawo karne. Np. na skutek pobicia doszło do poważnego uszczerbku na zdrowiu drugiej osoby. Poszkodowany ponosi koszty leczenia, rehabilitacji itp. W zależności od wieku dziecka i rodzaju czynu, o winie może przesądzić skazanie go w postępowaniu karnym albo ustalenie w postępowaniu w sprawach nieletnich, że doszło do popełnienia przez nie czynu karalnego. Takie orzeczenie skazujące będzie dowodem w postępowaniu cywilnym, że winę ponosi dziecko. W tej sytuacji rodzice, jako osoby nadzorujące, nie odpowiadają za naprawienie szkody.

Jednak, w wypadku dzieci w tym wieku, w pewnych okolicznościach, ich wina również może być wyłączona. Będzie tak w sytuacji, gdy poziom rozwoju, rozeznania dziecka w momencie działania, które spowodowało szkodę, był ograniczony. Innymi słowy dziecko nie miało pełnej świadomości, co do konsekwencji swojego zachowania, podjętego działania.

Jeżeli z powyższych powodów dziecku nie można udowodnić winy, to za naprawie szkody odpowiadają nadal osoby zobowiązane do nadzoru nad dzieckiem, tak samo jak w wypadku młodszych dzieci. Zatem ponownie rodzice, opiekunowie, nauczyciele.

Kiedy za naprawienie szkody dziecko odpowiada niezależnie od wieku

W niektórych wypadkach kodeks cywilny przewiduje inną od winy zasadę odpowiedzialności. W tej sytuacji przepisy nie przewidują wyłączenia odpowiedzialności małoletnich do 13. roku życia. Odpowiedzialność ta jest niezależna od winy.

Po pierwsze zatem każde dziecko będzie ponosić odpowiedzialność za szkodę, gdy jej podstawą jest zasada ryzyka. Przykłady: szkoda wynikająca z wyrzucenia, wylania, spadnięcia przedmiotów (substancji) z pomieszczenia, skutki zawalenia budowli lub oderwania się jej części. Szkody wyrządzone przez ruch przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody.

Po drugie są to przypadki odpowiedzialności na zasadzie słuszności. W sytuacji, w której z powodu wieku (lub stanu psychicznego – stanu rozeznania) nie można przypisać odpowiedzialności dziecku na zasadzie winy, ale jednocześnie brak jest osób zobowiązanych do nadzoru nad nim, albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy. Czyli również od dziecka przed ukończeniem 13. roku życia. Będzie tak, gdy z okoliczności sprawy, w szczególności z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy (dziecka), wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego, czyli właśnie zasady słuszności.

Odpowiedzialność za szkody spowodowane przez dzieci zależy zatem od wielu czynników, od całokształtu okoliczności sprawy. Czasem decydować mogą niuanse.

Stan prawny na 04.2020 r.