Dać łatwo, odebrać trudniej. Jak w praktyce odwołać darowiznę? I kiedy w ogóle można to zrobić?

Inne wpisy z zakresu prawa cywilnego znajdą Państwo tutaj.

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą dla klientów indywidualnych.

[lwptoc]

Co to jest darowizna

Darowizna to umowa, na podstawie której darczyńca bezpłatnie świadczy na rzecz drugiej strony – obdarowanego – kosztem swojego majątku. Innymi słowy darczyńca za darmo przekazuje obdarowanemu np. środki pieniężne, rzecz o określonej wartości majątkowej.

W jaki sposób dochodzi do zawarcia umowy

Zasadą jest, że umowa darowizny zostaje zawarta, gdy przynajmniej oświadczenie darczyńcy zostało złożone w formie aktu notarialnego. Kodeks cywilny przewiduje jednak wyjątki.

Po pierwsze darowizna będzie skuteczna bez zachowania tej formy, jeżeli została wykonana.

Z drugiej jednak strony, gdy przepis szczególny wymaga zachowania formy szczególnej dla oświadczeń obu stron, to należy dla ważności darowizny tej szczególnej formy dochować.

W szczególności, ale nie tylko, chodzi o darowiznę nieruchomości czy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Czy można darowiznę odwołać

Można, ale tylko w ściśle określonych wypadkach, a zatem nie jest to łatwe.

a.     Darowizna niewykonana

Darowiznę jeszcze nie wykonaną, a tylko obiecaną, można odwołać, jeżeli po zawarciu umowy stan majątkowy darczyńcy uległ takiemu pogorszeniu, że nie byłby w stanie się utrzymać, gdyby darowiznę wykonał. Chodzi o sytuację, w której darczyńca wykonując obiecaną darowiznę nie byłby już w stanie pokryć usprawiedliwionych kosztów własnego utrzymania lub nie byłby w stanie wykonywać ciążących na nim obowiązków alimentacyjnych.

b.     Darowizna wykonana

Co do zasady darowizny wykonanej odwołać nie można. Jednak obdarowany, który popadł w niedostatek, może żądać od obdarowanego środków potrzebnych do pokrycia swoich usprawiedliwionych potrzeb. Obdarowany może zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Ponadto każdą darowiznę można odwołać, jeżeli obdarowany okazał się rażąco niewdzięczny względem darczyńcy.

Rażąca niewdzięczność

Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia rażącej niewdzięczności, więc każdorazowo zachowanie obdarowanego musi zostać poddane ocenie.

Niewdzięczność należy rozumieć zgodnie z ogólną definicją tego słowa, a zatem jako brak odwzajemnienia otrzymanego dobra w stosunku do osoby, która to dobro okazała. Czyli przeciwieństwo wdzięczności. Niewdzięczność może wynikać z działania lub zaniechania.

Przyjmuje się jednak, że należy ocenić zachowanie obu stron. Czy darczyńca nie dawał przyzwolenia na naganne zachowanie albo może sam przyczynił się do późniejszego wprawdzie nagannego zachowania obdarowanego, ale sprowokowanego działaniami darczyńcy.

Następnie trzeba ocenić, czy niewdzięczność obdarowanego była rażąca. Dokonując tej oceny z jednej strony należy kierować się kryteriami obiektywnymi, a zatem uwzględnić trzeba zakres zachowań/zaniechań akceptowalnych w społeczeństwie, a nawet grupie społecznej do której strony przynależą. Z drugiej strony również trzeba wziąć pod uwagę wcześniejszą relację między stronami.

Co do zasady rażącą niewdzięcznością nie będą zwykłe sprzeczki, czy kłótnie rodzinne. Jednak, w pewnych okolicznościach, np. z uwagi na ich długotrwałość czy powtarzalność obdarowany może doprowadzić do sytuacji, w której początkowo zwykłe sprzeczki, przekształcą się w okazywanie rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy. Wszystko zależeć będzie od okoliczności konkretnej sprawy.

Dla odwołania darowizny liczy się rażąca niewdzięczność okazana darczyńcy, a nie innym osobom, chociażby dla niego najbliższym. Bardzo często to co darczyńcy będzie się wydawać rażącą niewdzięcznością, nie będzie taką w rozumieniu przepisów.

Jak odwołać darowiznę

By odwołać darowiznę, darczyńca musi złożyć obdarowanemu oświadczenie o odwołaniu darowizny na piśmie. Forma pisemna jest zastrzeżona dla celów dowodowych. Zatem bez jej dochowania odwołanie będzie skuteczne, jedna mogą pojawić się trudności w udowodnieniu tego faktu oraz daty, w której obdarowany o odwołaniu darowizny się dowiedział.

Dlatego jednak warto pamiętać o złożeniu oświadczenia na piśmie i doręczeniu go osobiście i za pokwitowaniem obdarowanemu. Oświadczenie można też doręczyć obdarowanemu listem poleconym z potwierdzeniem odbioru.

Jeżeli po formalnym odwołaniu darowizny, obdarowany nie chce jej zwrócić, zwrotu trzeba dochodzić na drodze sądowej.

Podsumowanie. Uwaga – wyjątek od wyjątków

Należy uznać, że odwołanie darowizny jest dopuszczalne tylko wyjątkowo. Odwołanie darowizny nie jest łatwe, a w praktyce najczęściej jest niemożliwe.

W dodatku kodeks cywilny przewiduje jeszcze jeden wyjątek, kiedy pomimo ziszczenia się przesłanek omówionych powyżej, odwołanie darowizny i tak nie będzie możliwe. Nie można odwołać darowizny, która czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego. Chodzić tu będzie o sytuacje, w których niejako obowiązek przekazania darowizny wynika z przesłanek moralnych, np. za okazaną wdzięczność.

Wyjątek ten odnosi się do darowizn wykonanych i nie wykonanych. Ale z uwagi na fakt, że jest to wyjątek, to powinien być stosowany faktycznie wyjątkowo.

Warto zatem dobrze się zastanowić zanim zobowiążemy się do przekazania darowizny.

Jeżeli potrzebujesz:

• porady prawnej z zakresu prawa cywilnego
• pomocy w prowadzeniu sprawy cywilnej,

zapraszamy do kontaktu – adwokat Katowice – biuro@adwokatagk.pl tel. 322541818

Podstawa prawna: Kodeks cywilny

Stan prawny: 07.2021 r.